Invoering Parallel Justice is nodig

Volgens haar is het antwoord pijnlijk, maar verhelderend: het strafproces is nooit ontworpen voor slachtoffers. 

De meeste slachtoffers zoeken geen wraak. Ze zoeken waarheid, erkenning en eerherstel. Maar wat krijgen ze? Een ondoorgrondelijk systeem waarin ze nauwelijks worden gehoord, waarin seponeringen en OM-afdoeningen soms als donderslagen komen. En waarin het draait om de dader, het dossier, en de doorlooptijd — niet om de mens die is geknakt. 

Als bestuursvoorzitter van Slachtofferhulp Nederland zie ik dat dagelijks. Vooral bij veelvoorkomende criminaliteit – mishandeling, bedreiging, stalking, inbraak – zaken die misschien ‘klein’ lijken in het systeem, maar die mensen diep raken. Mensen die van slachtoffer ook nog eens toeschouwer worden in hun eigen zaak. 

Juist in deze context werd ik door het Openbaar Ministerie uitgenodigd om mee te denken over de toekomst van het strafproces. Die uitnodiging waardeer ik zeer. En ik heb daar één duidelijke oproep gedaan: laten we het systeem niet nóg zwaarder belasten, maar het slimmer inrichten. Door naast het strafproces een parallel proces voor slachtoffers te ontwikkelen, dat zich richt op herstel, erkenning en zeggenschap. 

Het is een thema uit ons onlangs gepubliceerde meerjarenperspectief. Het is een idee dat voortkomt uit wat wij elke dag zien én horen van slachtoffers. Bovendien zie ik dat het strafrechtelijk systeem onder druk staat. De doorlooptijden lopen op, professionals werken op hun tandvlees, en de verwachtingen van slachtoffers kunnen steeds moeilijker worden waargemaakt. 

Herman noemt erkenning een essentiële voorwaarde voor herstel. Niet alleen juridische erkenning, maar menselijke erkenning: dat het onrecht is gebeurd, dat het ertoe doet, dat iemand luistert. In het strafproces blijft die erkenning vaak uit. Het slachtoffer past niet in het format. Er is geen plek voor complex verdriet, voor herstelgerichte vragen, voor het persoonlijke verhaal. Het systeem vraagt om bewijs, niet om betekenis. 

Ik pleit voor invoering van Parallel Justice: een nieuw, aanvullend proces naast het strafproces, dat zich uitsluitend richt op de noden van slachtoffers. Want erkenning en herstel mogen niet afhankelijk zijn van een veroordeling.  In dat parallelle proces wordt gevraagd: Wat heeft u nodig om te helen? Daarmee erkennen we dat herstel een eigen pad kent, dat niet hoeft te wachten op een strafrechtelijke uitkomst. In de woorden van Herman: heling begint wanneer slachtoffers weer zeggenschap krijgen over hun eigen verhaal. 

We maken structureel ruimte voor erkenning, ongeacht de afloop van de strafzaak. En: we trainen professionals – van officieren tot baliemedewerkers – in trauma-geïnformeerd werken. Ook in de nieuwe editie Justitiële verkenningen over trauma en de strafrechtsketen is hier al aandacht voor. Zodat het systeem niet opnieuw schade toebrengt, maar juist bijdraagt aan herstel. Want, zoals Herman stelt, veiligheid, vertrouwen en verbinding zijn de bouwstenen van herstel. Dat moet het uitgangspunt zijn, niet de bijzaak. 

Op de bijeenkomst van het Openbaar Ministerie poneerde ik dus de stelling – en ik daag u uit om het er níét mee eens te zijn: 
We moeten slachtoffers parallelle gerechtigheid gaan bieden, een rechtvaardigheidsproces dat zich richt op slachtoffers, los én in verbinding met het strafproces tegen de dader. 

Het goede nieuws? Mijn voorstel werd enthousiast ontvangen. Het besef groeit dat we niet alleen het systeem moeten verbeteren, maar ook de positie van slachtoffers fundamenteel anders moeten benaderen. En dat begint vandaag.